Khoa học công nghệ không làm lu mờ cảm xúc nghệ thuật, ngược lại đang chắp cánh cho nghệ thuật thăng hoa.

Sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) đang làm thay đổi sâu sắc cách con người tạo ra và tiếp nhận nghệ thuật. Khi hình ảnh, âm thanh, ngôn từ có thể được tạo ra chỉ trong vài giây, vai trò của người nghệ sĩ và giá trị đích thực của sáng tạo nghệ thuật sẽ ở đâu?

Thực tế đang cho thấy một bức tranh khác, đa chiều và tích cực hơn. Khoa học công nghệ không thay thế nghệ thuật, mà mở rộng biên độ sáng tạo của nó. Nếu được ứng dụng một cách hợp lý và nhân văn, công nghệ không làm lu mờ tâm hồn nghệ sĩ, mà trở thành cánh tay nối dài, giúp nghệ thuật vượt khỏi những giới hạn truyền thống và chạm tới không gian biểu đạt rộng lớn hơn.

Công nghệ giờ đây không chỉ xuất hiện lẻ tẻ trong một vài lĩnh vực, mà đã và đang hiện diện ngày càng rõ nét trong hầu hết các bộ môn sáng tạo. Từ sân khấu đến hội họa, từ điện ảnh đến âm nhạc, không ít nghệ sĩ Việt đã tận dụng thành tựu công nghệ để mở rộng giới hạn biểu đạt. Trên nền tảng số, những ranh giới truyền thống của không gian, thời gian và ngôn ngữ thị giác được nới rộng đến mức tưởng như không còn tồn tại, mở ra một địa hạt thẩm mỹ mới, nơi khán giả không chỉ thưởng thức mà còn tham dự vào quá trình cảm nhận tác phẩm.

Không chỉ dừng lại ở không gian hẹp trong một bộ phim, MV ca nhạc, buổi triển lãm, trong những năm gần đây công nghệ còn bước ra không gian công cộng rộng lớn hơn, góp phần tái định hình cách con người tiếp cận nghệ thuật. TP.HCM là một trong những đô thị đi đầu tại Việt Nam trong việc ứng dụng công nghệ cao vào các hoạt động biểu diễn ngoài trời.

Lễ hội sông nước TP.HCM 2024 đã có màn trình diễn ánh sáng nghệ thuật ấn tượng, 1.100 thiết bị bay không người lái (drone) trên bầu trời sông Sài Gòn. Các hình ảnh biểu tượng như chợ Bến Thành, cánh cò bay lượn và những chuyến tàu lịch sử được tái hiện sống động, mang đến trải nghiệm thị giác độc đáo cho hàng chục ngàn khán giả.

Nghệ thuật trình chiếu ánh sáng 3D Mapping tại Lễ hội Sông nước TP.HCM 2024 - Ảnh Tiểu Vũ

Ngày hội du lịch TP.HCM, các lễ countdown ở đường đi bộ Nguyễn Huệ hay chuỗi hoạt động văn hóa của Sở Du lịch, Sở Văn hóa TP.HCM không còn đơn thuần là các sự kiện quảng bá mà đã trở thành sân khấu ngoài trời của một đô thị nghệ thuật. Các định dạng trình chiếu LED 360 độ, laser, âm thanh vòm, ánh sáng thông minh và drone đã phá vỡ giới hạn của biểu diễn truyền thống, mở ra không gian nghệ thuật đậm tính thị giác và cộng đồng.

Trình chiếu 3D tại trụ sở UBND TP.HCM

Trong điện ảnh, sự hiện diện của công nghệ ngày càng rõ nét. Khán giả Việt đã quen thuộc với các định dạng trình chiếu 3D, 4DX, IMAX giúp mở rộng biên độ cảm xúc thị giác và thính giác. Nhưng sâu xa hơn, công nghệ còn góp phần trực tiếp vào quá trình làm phim, từ tiền kỳ đến hậu kỳ, hỗ trợ các nhà làm phim kể được những câu chuyện có độ phức tạp thị giác cao mà trước đây khó thực hiện.

Lật mặt 6: Tấm vé định mệnh của Lý Hải là một ví dụ điển hình. Ê kíp đã sử dụng công nghệ Led Wall, vốn được xem là một trong những kỹ thuật ghi hình tiên tiến hiện nay, để dựng bối cảnh trong nhà nhưng mô phỏng hoàn hảo môi trường ngoài trời. Giải pháp này giúp kiểm soát ánh sáng, tiết kiệm chi phí mà vẫn giữ được độ chân thực. Một số phân cảnh hành động gay cấn trong phim cũng được xử lý bằng kỹ xảo điện ảnh nhằm tạo nên trải nghiệm thị giác hấp dẫn hơn.

Ê kíp Lật mặt 6 của Lý Hải dùng phim trường ảo cho phân cảnh lái xe - Ảnh: NXS

Tương tự, bộ phim 578: Phát đạn của kẻ điên với kinh phí lên đến 60 tỉ đồng đã đầu tư mạnh vào công nghệ quay dựng, đặc biệt là kỹ thuật xử lý hình ảnh cho các cảnh rượt đuổi, cận chiến và cháy nổ. Sự hỗ trợ của chuyên gia hành động quốc tế kết hợp với kỹ xảo đồ họa đã giúp bộ phim đạt đến chất lượng thị giác sánh ngang nhiều tác phẩm hành động khu vực.

Đáng chú ý, Trạng Tí phiêu lưu ký là một trong những tác phẩm Việt Nam hiếm hoi ứng dụng CGI (computer-generated imagery) ở quy mô lớn, với hơn 1.000 cảnh sử dụng kỹ xảo. Thế giới thần thoại, huyền ảo trong phim được tái hiện thông qua đội ngũ hơn 100 nghệ sĩ VFX làm việc liên tục suốt một năm. Đây là minh chứng rõ nét cho thấy công nghệ không chỉ làm đẹp mà còn góp phần định hình cách kể chuyện và thẩm mỹ điện ảnh Việt đương đại.

Trạng Tí phiêu lưu ký mang khán giả đến một thế giới kỳ ảo bằng kỹ xảo CGI

Ở lĩnh vực sân khấu múa đương đại, hai nghệ sĩ Nguyễn Phúc Hải và Nguyễn Phúc Hùng của Nhà hát Giao hưởng nhạc vũ kịch TP.HCM (HBSO) là những gương mặt tiên phong trong việc kết hợp mạnh mẽ giữa ngôn ngữ múa cơ thể với ánh sáng sân khấu và hình ảnh công nghệ cao như 3D projection. Phong cách sáng tạo này không đơn thuần là sự phô diễn kỹ thuật mà là nỗ lực mở rộng không gian cảm xúc và chiều sâu thị giác cho người xem. Điều đó được thể hiện rõ qua các tác phẩm như Kiều và Hoàng hôn, nơi cơ thể người múa không chỉ là trung tâm biểu hiện mà còn là điểm kết nối với toàn bộ cấu trúc sân khấu đa phương tiện. Sự hòa quyện giữa nghệ thuật trình diễn và công nghệ hiện đại mang đến cho khán giả cảm giác như được cuốn vào dòng chảy nội tâm của nhân vật, vừa trực quan vừa cuốn hút, khiến trải nghiệm thưởng thức trở nên sống động và khó quên.

Một cảnh trong vở ballet Kiều kết hợp giữa nghệ thuật múa và công nghệ trình chiếu hiện đại

Trong âm nhạc hiện đại công nghệ không chỉ góp phần tạo ra âm thanh mà còn kiến tạo những không gian biểu diễn hoàn toàn mới. Sự phát triển của các công cụ kỹ thuật số như synth điện tử, phần mềm phối khí, kỹ thuật auto-tune, cùng sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo đã mở ra nhiều khả năng mới trong quá trình sáng tác và trình diễn. Nhờ công nghệ, nghệ sĩ có thể tái cấu trúc giai điệu, mở rộng biên độ âm thanh, tạo ra các lớp hòa âm đa chiều, đồng thời tương tác với khán giả theo thời gian thực trong những sân khấu ảo hoặc mô hình concert kết hợp thực tế tăng cường.

Nhiều nghệ sĩ Việt đã và đang làm chủ các yếu tố công nghệ để mở rộng biên độ sáng tạo của mình. Có thể kể đến những cái tên như Tùng Dương, Hoàng Thùy Linh, Sơn Tùng M-TP, Vũ Cát Tường, Đen Vâu, Ngọt hay ban nhạc Chillies... Họ không đơn thuần hát trong khuôn khổ một giai điệu, mà “dựng” nên cả một thế giới âm thanh, nơi cảm xúc, trí tuệ và công nghệ cùng hòa quyện thành tổng thể giàu tính thẩm mỹ. Từ việc xử lý giọng hát bằng kỹ thuật số, kết hợp biểu diễn với hiệu ứng sân khấu ánh sáng, hình ảnh, video mapping, cho đến việc phát hành sản phẩm trên nền tảng số kết hợp tương tác trực tuyến với người hâm mộ, tất cả đều cho thấy tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của công nghệ đối với âm nhạc Việt Nam hiện đại.

MV của Sơn Tùng - MTP sử dụng công nghệ Motion Capture chuẩn Hollywood

Điều đáng mừng là nghệ sĩ Việt không chạy theo công nghệ một cách rập khuôn. Họ biết chọn lọc, tiết chế và đặt yếu tố con người làm trung tâm trong sáng tạo nghệ thuật. Một tác phẩm dù có kỹ thuật tinh vi đến đâu nhưng nếu thiếu đi xúc cảm và tinh thần thời đại thì vẫn sẽ trở nên trống rỗng. Trong các triển lãm đa phương tiện sử dụng công nghệ cao khán giả được khơi gợi suy tư về ký ức cá nhân, sự biến động xã hội, về thân phận và bản sắc. Công nghệ ở đây chỉ đóng vai trò như một cầu nối dẫn lối cho cảm xúc thăng hoa chứ không thay thế bản thể nghệ thuật.

Biểu diễn xếp hình bằng drone trên sông Sài Gòn

Tuy nhiên, cần hiểu rằng công nghệ dù hiện đại đến đâu cũng chỉ là phương tiện. Việc sáng tạo nghệ thuật vẫn bắt nguồn từ những rung động cá nhân không thể sao chép những trải nghiệm, trực giác và cảm xúc riêng biệt của người nghệ sĩ. Chính cảm xúc ấy mới làm nên linh hồn tác phẩm. Công nghệ có thể tinh chỉnh âm thanh, dàn dựng hình ảnh, mô phỏng cảm giác, nhưng nếu thiếu chiều sâu nội tâm, tác phẩm vẫn không thể chạm được đến phần người trong mỗi khán giả.

Nghệ thuật có thể biến đổi hình thức, chuyển dịch nền tảng, thậm chí bị chất vấn bởi sự can thiệp của công nghệ. Nhưng trong bất kỳ hoàn cảnh nào, nghệ thuật vẫn giữ vững chỗ đứng trong đời sống con người. Trong hành trình đó, khoa học công nghệ không thay thế nghệ thuật mà trở thành người bạn đồng hành âm thầm nhưng mạnh mẽ. Khi được ứng dụng đúng cách, công nghệ giúp mở rộng không gian biểu đạt, gia tăng sức lan tỏa và kiến tạo những hình thức thưởng thức mới.

Nguon: https://1thegioi.vn/khoa-hoc-cong-nghe-chap-canh-cho-nghe-thuat-thang-hoa-231728.html